Luteranizm - kwestia polityczna

Panie i panowie, okres świąteczny był czasem, kiedy ludzie znów się odzywają do siebie nawzajem i podczas tych rozmów różne ciekawe rzeczy wychodzą na światło słoneczne. Ze mną nie było inaczej i jeden z mych dobrych kolegów zapytał mnie jak to jest z Luteranizmem. Tłumacząc mu tą sprawę zacząłem, co zresztą jest normalne w moim wypadku, szukać głębiej. Dotarłem podczas tych poszukiwań do Metodyzmu, innego kościoła Protestanckiego, i zauważyłem, że różnice między nami są marginalne… Teraz zaś chciałbym się z wami podzielić tym wszystkim. Problem w tym, że aby zrozumieć Kościół Ewangelicko-Augsburski (Luterański) nie można go oddzielać od polityki, która stała na samym początku istnienia tego Kościoła. Dlatego też od polityki zaczniemy by potem łatwiej było o tym wszystkim mówić.

Mamy 31 października 1517 roku, Wittenberga, Saksonia, Niemcy. Marcin Luter, zakonnik Augustiański, przybija do odrzwi kościoła 95 tez przebudowy Kościoła Katolickiego. Nawołuje w gruncie rzeczy do dwóch zmian – 1. Jeśli Chrześcijanin widzi potrzebującego to powinien mu pomóc zamiast kupować odpust oraz 2. Papież powinien budować bazylikę św. Piotra z własnych pieniędzy zamiast z pieniędzy ubogich wiernych. Papież wyśmiewa Lutra, pali tezy z Wittenbergi i wyrzuca go z zakonu. Następnie kilka lat później, w 1521, cesarz Karol V wydaje edykt z Wormacji, który skazuje doktora Lutra i jego popleczników na banicję a wszystkie jego księgi każe spalić. I to jest ten moment, kiedy naprawdę wszystko się zaczyna – oto w 1529 roku zostaje wniesiony protest przeciw edyktowi z Wormacji, który unaocznia podział Rzeszy Niemieckiej na obóz Ewangelicki i Katolicki (a przez te kilka lat przerwy Luter pisze kolejne teksty takie jak Mały Katechizm). Mniej więcej w tym samym czasie papież Klemens VII koronuje cesarza Karola V na króla Bolonii. Fakt, że koronacja odbyła się w absencji książąt z Rzeszy wzbudzał niepokój wśród możnych ewangelickich. Cesarz jednak zapowiedział w orędziu, że w sprawach religijnych "pragnie usunąć niezgodę, przekreślić niechęci, dawne pomyłki przekazać naszemu Zbawicielowi, pilnie zadbać o to, by w miłości i dobroci wysłuchać i rozważyć zapatrywania, opinie i mniemania każdego, i usunąć wszystko, co z obu stron nie było prawidłowo wyłożone lub zdziałane." 14 Marca 1530, a zatem na 25 dni przed sejmem (zwołany na 8 kwietnia, ale cesarz do Augsburga dotarł 15 czerwca…), Marcin Luter, Filip Melanchton i kilku innych uczonych w Piśmie dostało polecenie by z ramienia Protestantów wystosować tekst mający być de facto stwierdzeniem, w co Luteranie wierzą a w co nie. Marcin Luter na sejmie pojawić się nie mógł, był przecież banitą, lecz z jego ramienia wypowiadał się Filip Melanchton i to on jest autorem Wyznania Augsburskiego (Konfesja Augsburska). Problem jednak pojawił się w fakcie, iż doktor Jan Eck znając zamiary Protestantów sformułował 404 artykuły, czyli zestaw 404 zdań z prac Protestantów, które dowodziły, że Protestanci to groźna sekta niebędąca nawet Chrześcijanami. Cesarz przyjął ten tekst i gotów był zamknąć sejm z zapisem, że artykuły Protestantów zostały odrzucone na podstawie Pisma Świętego. Filip Melanchton napisał wówczas Obronę Wyznania Augsburskiego (Apologia Konfesji Augsburskiej) przedstawioną Cesarzowi… który jednak tekstu przyjąć nie chciał. Sejm został, więc zamknięty tak czy inaczej a Protestanci zostali zmuszeni przez prawo by powrócić na łono Kościoła Katolickiego. Ponieważ jednak Cesarz nie miał wystarczających sił na wprowadzenie tego prawa został zawiązany Związek Szmalkaldzki służący do obrony Protestantów przed Cesarzem. Do Związku tego przystąpiło 7 książąt i 11 miast tworząc siłę, której Cesarz nie mógł tak po prostu usunąć. Dopiero w 1544 roku nadarzyła się dobra okazja do rozgromienia Związku Szmalkaldzkiego i w 1547 odbyła się największa bitwa, w której obaj najważniejsi dowódcy Protestanccy dostali się do niewoli. Cesarz ponownie rozkazał Protestantom powrócić do Kościoła Katolickiego a ci, oczywiście, się nie posłuchali. W 1552 rozgorzała następna wojna (II Wojna Szmalkaldzka), którą Cesarz sromotnie przegrał i która zmusiła go do podpisania pokoju Augsburskiego w 1555 roku. Pokoju, który dawał książętom niemieckim wolność do wybierania religii poprzez zapis cuius regio, eius religio (łac. czyj kraj, tego religia).

To właśnie jest polityka XVI wieku, która umożliwiła i w pewien sposób ukierunkowała Luteranizm. Atoli nie jest to pełna historia, bo pominąłem m.in. rolę Maurycego Wettyna w I i II Wojnie Szmalkaldzkiej, jest to wersja, która wystarczy by ogarnąć umysłem zmiany rozpoczynające się w tym czasie w Europie i na świecie.

Niedługo idziemy do kwestii stricte religijnej